Chronische of frequente stress op jeugdige leeftijd heeft ernstige gevolgen voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid gedurende het hele leven. Het concept Early Life Stress (ELS) vormt dan ook een belangrijk aangrijpingspunt voor preventie in de JGZ.
De ontwikkeling van de hersenen en andere orgaansystemen worden door Early Life Stress (ELS) beïnvloed, waardoor het individu nog gevoeliger wordt voor stress. Later in het leven neemt de kans op verslaving, cardiovasculaire aandoeningen, depressie en een groot aantal andere ziekten toe. De maatschappelijke kosten van ELS lopen daarmee vermoedelijk in de miljarden. Toxische stress veroorzaakt de meeste schade in de periode van de conceptie tot en met de tweede verjaardag van het kind en gedurende puberteit en adolescentie (12-23 jaar), omdat in die perioden hersenen en endocriene systemen in ontwikkeling zijn.
Eerste duizend dagen
In 2018 vond een oriënterende bijeenkomst plaats met jeugdartsen en vertegenwoordigers van het NCJ rond het concept Early Life Stress (ELS) als aangrijpingspunt voor preventie in de JGZ. Aanleiding is het onderzoek naar ELS van NCJ adjunct-directeur Frans Pijpers en professor Frans Feron van de Universiteit van Maastricht. Er wordt met deze studie voor het eerst aandacht besteed aan de eerste duizend dagen van het leven. Met vijftien betrokken, enthousiaste jeugdartsen uit het hele land kwamen zij samen om kennis te nemen van de voorlopige onderzoeksresultaten. Doel was om met elkaar te bespreken hoe de informatie uit het literatuuronderzoek gebruikt kan worden in de huidige en toekomstige JGZ-praktijk. En om met elkaar te kijken naar preventiemogelijkheden.
Brug slaan tussen lichaam en geest
De belangrijkste conclusie van de levendige bijeenkomst was dat de JGZ nu al veel doet om ELS en de gevolgen ervan te voorkómen, met name door de aanpak van stressoren als kindermishandeling en door het versterken van de omgeving. ELS als biologisch concept sluit goed aan bij preventie en bij de nieuwe (positieve) definitie van gezondheid. Het slaat een brug tussen lichaam en geest en biedt jeugdartsen en andere (JGZ-)professionals een bruikbaar perspectief om te kijken wat het individuele kind nodig heeft. Kennis over de betrokken stressnetwerken in het brein is daarbij nuttig. Bij jongeren kan aandacht worden besteed aan bewustwording en aan het versterken van copingstrategieën om stress te reduceren.
Delen van kennis
Het is belangrijk om de beschikbare kennis over ELS te delen met alle betrokken professionals. Ook in contacten met samenwerkingspartners kan de JGZ meer aandacht vragen voor het herkennen en voorkómen van ELS. Wetenschappelijk onderzoek in de Nederlandse praktijk kan bijdragen aan verdere bewustwording en het ontwikkelen van concrete tools. Allereerst is daarbij een inventarisatie gewenst van de prevalentie van stress bij de doelgroepen van de JGZ. In vervolg op deze bijeenkomst wordt het concept ELS verder uitgewerkt. Het NCJ treft voorbereidingen voor een symposium in 2019 over ELS. Ook wordt gewerkt aan een publicatie over dit onderwerp.
Meer informatie
Voor meer informatie over Early Life Stress kun je contact opnemen met Ellen-Joan Wesselsvia ejwessels@ncj.nl
Nare ervaringen in vroege kindertijd eisen al snel hun tol
Onder deze titel publiceerde Vakblad Vroeg eerder een artikel over dit onderwerp. De introtekst luidt als volgt:
Opgroeien in armoede, mishandeling, misbruik en andere nare ervaringen in de vroege kindertijd blijken van invloed te zijn op depressie en lichamelijke gezondheidsproblemen op de leeftijd van 9 tot 15 jaar. Een verandering in een belangrijke hersenstructuur kan verklaren hoe zulke stressvolle ervaringen de gezondheid van kinderen kan beïnvloeden.
Bekijk ook:
Kinderen en stress: opgroeien in een maatschappij met heel veel prikkels
NCJ op Nieuws.nl: Aantal kinderen met stress door prestatiedruk neemt toe
