Investeren in het ongeboren of pas geboren kind is de ultieme vorm van preventie en substitutie om problemen. Daarmee kan een beroep op jeugdhulp in latere jaren worden voorkomen. Sofie Vriends, directeur Gezond en Veilig Opgroeien bij het Nederlands Jeugdinstituut: “Juist in de eerste 1001 dagen, vanaf de conceptie en in de eerste twee levensjaren, ontwikkelen de vitale systemen van een kind zich. Die periode is essentieel voor je levenskansen.”
Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat vroegtijdig ingrijpen leidt tot betere schoolprestaties, minder gedragsproblematiek, minder delinquent gedrag en minder beroep op hulp. Ook is het positief voor het welzijn van de ouders en de partnerrelatie.
Impact armoede
“Uit recent hersenonderzoek zien we nog duidelijker bevestigd dat een slechte hechting, stress en gebrek aan positieve interactie van ouders en kinderen negatieve gevolgen heeft voor de sociale, mentale en cognitieve ontwikkeling”, vertelt Vriends op maatschappelijkealliantie.org. “Je wilt dat kinderen gelijke kansen krijgen en daarbij is die eerste fase zo belangrijk. Als je hier niet goed op let, zie je al vroeg grote gezondheidsverschillen ontstaan die op latere leeftijd heel moeilijk in te halen zijn. Zo weten we dat stress een belangrijke factor is waarvan het niveau zo laag mogelijk gehouden moet worden, zeker ook tijdens de zwangerschap. Het kan leiden tot vroeggeboortes en verstoorde ontwikkeling. “
De NJI-directeur wijst er op dat ook de levensstijl, het eetpatroon en de sociale omgeving van de moeder veel invloed hebben op de ontwikkeling van een kind. “Zwangerschapscomplicaties komen vaker voor bij mensen die een lagere sociaal – economische status hebben. Ook gezinnen in sociaal isolement en ouders met schulden, verslaving en psychische problemen behoren tot de kwetsbare groepen.
Samenwerken op alle domeinen
Vriends merkt op dat er in Nederland veel voorzieningen zijn voor een gezonde, veilige en kansrijke ontwikkeling van kinderen die mooi werk doen. Er zijn goede gynaecologen, verloskundigen, kraamzorg, kinderopvang, jeugdhulp en consultatiebureaus en de Veilig Thuis organisaties. “Er wordt nog te weinig samengewerkt op dit gebied. De informatie over het belang van de eerste levensfase wordt ook te weinig door professionals gebruikt. Bij verloskundigen gaat het heel vroegtijdig ondersteuning bieden.”
Omgekeerd signaleren en verwijzen sociale of mentale hulpverleners vaak weer niet als één van hun cliënten zwanger wordt. “Dus er is zowel op signalering als op kennis nog veel winst te behalen. Iedereen moet het besef krijgen hoe belangrijk die eerste periode is. Maar ook moet men weten wat veilige hechting is en hoe je kindermishandeling op zeer jonge leeftijd herkent.”
Rol gemeenten cruciaal
In een beperkt aantal gemeenten, zoals Rotterdam, Maastricht en Den Haag, is er de afgelopen periode steeds meer aandacht gekomen voor een integrale aanpak van ondersteuning, hulp en zorg voor de eerste 1001 dagen. Langzaam komt dit onderwerp op de lokaal politieke agenda, mede dankzij het Manifest 1001 Kritieke Dagen. Het is nog verre vanzelfsprekend, terwijl de rol van gemeenten cruciaal is, vooral op het grensvlak tussen medisch en sociaal.
Volgens Vriends is de noodzaak om in te grijpen hoog en moet er nu echt iets gebeuren: “Gemeenten denk erover welke regierol je kunt pakken. Bij de zorg voor wat oudere kinderen zie je al meer samenwerking, maar juist in die eerste fase ligt een enorme kans om maatschappelijke problemen voor te zijn en gelijke kansen te bieden aan kinderen. De gemeente kan daarin agendasettend bezig zijn en ervoor zorgen dat lokale partijen veel beter gaan samenwerken en kennis gaan delen. Als je niet goed investeert in die eerste jaren, dan betaal je later gewoon de prijs hiervoor.”
