‘Maakt hard geluid huilende baby rustig? Niet alles is wat het lijkt!’. Onder deze titel besteedde de website van Vakblad Vroeg onlangs aandacht aan een filmpje waarin een vader door het geven van een hard, monotoon geluid het huilen van zijn kind weet te stoppen. Deskundigen keurden deze aanpak af. Ten onrechte, vinden Eline Möller en Roos Rodenburg, beiden verbonden aan Research Institute of Child Development & Education, Universiteit van Amsterdam.
De video van de vader die door een hard geluid te maken zijn baby rustig krijgt, kreeg veel aandacht. Kinderarts en neonatoloog Dr. Nils Bergman en zijn vrouw Jill Bergman, lerares in Kangaroo Mother Care, vonden in een commentaar, vertaald door vakblad Vroeg, de aanpak misplaatst. Dr. Eline Möller en Dr. Roos Rodenburg tonen zich hier zeer kritisch over. Ook betreuren zij het dat Bergman en Bergman de vader genadeloos fileren.
Klinische analyse en wetenschappelijke aannames onjuist
‘Er vallen ons twee dingen op’, schrijven Möller en Rodenburg in een uitvoerige reactie. ‘Ten eerste vinden we dat de klinische analyse van het echtpaar Bergman niet klopt. Ten tweede zijn we van mening dat wetenschappelijk gezien hun beredeneerde aannames niet kloppen. De wetenschappelijke bronnen waar Jill en Nils Bergman naar verwijzen zijn namelijk niet van toepassing op baby’s en al helemaal niet van toepassing op baby’s die een laag monotoon geluid te horen krijgen. Bergman en Bergman wekken de indruk dat de baby in het Facebookfilmpje een reactie (eerst een schrikreactie, dan een freezereactie, daarna een paniekreactie) heeft op een vermeende stressor (Tibetaans Omm-geluid). Daarmee wekken ze dus de suggestie dat de respons van de baby traumatisch van aard is (omdat het een reactie van stress en angst zou zijn). Die indruk wordt gewekt door naar de specifieke aangehaalde bronnen te verwijzen.’
Hieronder leggen Möller en Rodenburg uit waarom zij menen dat Bergman en Bergman klinisch en wetenschappelijk gezien geen juiste interpretatie en analyse geven.
Onjuiste interpretatie en analyse
Bij het schrijven van deze reactie hebben we gebruikgemaakt van onze eigen expertise op het gebied van angst (Eline Möller) en trauma (Roos Rodenburg) bij jonge kinderen en onze gezamenlijke wetenschappelijke en klinische kennis van baby’s en jonge kinderen. We hebben echter ook verschillende andere trauma- en angstexperts naar hun idee van de respons van de baby gevraagd. Deze experts zijn: prof. dr. Miranda Olff (AMC-UvA), drs. Carlijn de Roos (AMC-de Bascule), prof. dr. Kristin A. Buss (The Harrisburg Center for Healthy Child Development and Parents and Children Together), en prof. dr. Bessel van der Kolk (Trauma Center at Justice Resource Institute, Boston University School of Medicine National, and Child Traumatic Stress Network). Al deze experts hebben het Facebookfilmpje bekeken. We hebben deze experts van tevoren geen informatie gegeven over de achtergrond van het filmpje of over de analyse van Bergman en Bergman. We hebben ze gevraagd hun traumaexpertisebril op te zetten en hun oordeel te geven over wat ze zien. Eén ding hebben we wel gevraagd: of zij een freeze waarnemen bij dit meisje.
Bergman en Bergman beschrijven dat eerst een Moro-reflex optreedt en dus dat het meisje geschrokken is. Wij zien hier echter geen Moro-reflex. Bij een Moro-reflex worden eerst de armpjes geheven en de vingertjes gespreid waarna de armpjes samenvouwen richting de borst en de baby gaat huilen. Daar is hier geen sprake van. De reactie die de baby geeft, duidt op een oriëntatierespons. De oriëntatierespons maakt mensen klaar voor wat komen gaat, dikwijls in reactie op een auditieve stimulus, en helpt de aandacht richten op belangrijke informatie. In dit geval weet het meisje dat al: er is bij haar habituatie aan het geluid opgetreden. Op Facebook wordt namelijk uitgelegd dat zij dit Omm-geluid al in de baarmoeder hoorde en dat moeder van haar dochter is bevallen met Tibetaanse monniken om haar heen die ‘Omm omm omm’ ten gehore brachten. Bergman en Bergman refereren hier naar een artikel van Bach en collega’s (2008). In dit onderzoek van Bach en collega’s zijn gezonde volwassen proefpersonen onderzocht op het horen van toenemend geluid, constant geluid en afnemend geluid. Zij vonden dat deze volwassenen bij een oplopend geluid de oriëntatierespons lieten zien, maar dat deze oriëntatierespons niet optrad bij afnemend geluid en constant geluid. Daarnaast konden zij activiteit in de amygdala lokaliseren op fMRI in geval van oplopend geluid. Oplopend geluid heeft dus een waarschuwende werking, maar constant geluid, zoals het ‘Omm omm omm’ is, niet. Als Bergman en Bergman dit nu hadden toegepast op het nut van een ouder die schril zijn peuter toeroept: ‘Stop!’ bij het plotsklaps oversteken van een drukke weg, dan was het zinvol geweest om naar het artikel van Bach e.a. te verwijzen. Bach en collega’s laten ons dus zien dat mensen bij oplopend geluid een waarschuwingssysteem hebben, waar te nemen aan de hand van een oriëntatierespons. Bergman en Bergman redeneren echter door: zij noemen de oriëntatierespons een paniekmodus. Maar Bach e.a. hebben niet onderzocht en ook niet beschreven dat een oriëntatierespons zou duiden op paniek of een paniekmodus. De enige paniek die echt ontstaat, is bij de lezer (lees: ouders van baby’s en de professionals die hen wellicht begeleiden).
Vervolgens beschrijven Bergman en Bergman dat het meisje angstig zou blijven, met een verhoogde hartslag, maar verder dat ze zich stilhoudt en gespannen is, dus dat er sprake zou zijn van een freeze. Bergman en Bergman hebben eerder al eens in dit kader verwezen naar een artikel van kinderpsychiater Perry en collega’s (1995), die de verschillende traumatische reacties van kinderen heeft beschreven op het hyperarousal (als je kunt vluchten of vechten) en het dissociatieve continuüm (als je niet kunt vluchten of vechten). Het artikel van Perry en collega’s gaat echter over kinderen die langdurig aan traumatische stress bloot worden gesteld (of zijn gesteld) en niet over baby’s die een freeze zouden geven bij het horen van een (in dit geval lage monotone) toon. Wij vinden dat de analyse van Bergman en Bergman geen recht doet aan daadwerkelijk getraumatiseerde kinderen. Een freeze bij deze kinderen houdt volledige verstijving en verstilling in, gericht op pure overleving. De visus vernauwt zich hierbij, het gehoor verscherpt, de hartslag daalt, alles gericht op overleving. Denk aan een kind dat wordt verkracht en zich stilhoudt uit puur lijfs- en levensbehoud. Denk aan het kind dat triggers ervaart die aan de stressor refereren: de vader die alcohol heeft gedronken, de moeder die niet thuis is, de trap kraakt. Het kind ligt verstijfd in bed. Komt vader wel of niet de kamer in?
De fysieke en emotionele responsen van het meisje duiden op het tegenovergestelde: een van diepe relaxatie in reactie op troostgedrag van de vader, waarbij zij eerst reageert met een oriëntatierespons op de auditieve stimuli. De baby reageert slaperig op het geluid van de vader, een diep, resonerend monotoon geluid, en zij kan slaperig zijn en de oogjes dichtdoen omdat er geen gevaar is. Een baby van deze leeftijd zou ogenblikkelijk fysiologisch op gevaar reageren als deze baby angst en onrust bij de ouder waarneemt. De vader kan “ohmen”, wat hij niet zou kunnen als er gevaar zou dreigen. Zijn hartslag zou dan omhoog gaan, de uitademing zou hortend en stotend worden en versnellen en de baby zou hierop reageren. Troost dus en geen schrik, dat is wat we hier zien. Olff, Buss, Van der Kolk en De Roos geven allen aan dat zij geen angst- of traumareacties waarnemen bij deze baby, maar wel het tegendeel daarvan: dat de baby volkomen ontspannen is en reageert middels een troostreflex en dat omdat de vader ontspannen is, de baby dit ook kan zijn.
Tot slot willen we opmerken dat we betreuren dat Bergman en Bergman deze vader genadeloos fileren. Wij vinden dat een professional dat nooit zou mogen doen. Het is overduidelijk dat deze vader heel trots is dat hij zijn dochter op deze wijze kan troosten. Culturen van over de hele wereld troosten hun baby’s met kalmerende monotone geluiden. Deze ouders troosten instinctief hun kind. Zij helpen hun baby troosten op alle mogelijke goede en babyvriendelijke manieren die zij in hun troostrepertoire hebben zitten. Of dit nu geluid is (ohm, shhh-en, zingen), bewegen en wiegen, dragen of knuffelen, lopen met de kinderenwagen of door helpende handen worden opgenomen door grootouders en vrienden. Zij hebben het pakketje ingrediënten naadloos in hun vingers, ingrediënten die hun baby helpen bij de troostrespons. Ouders zouden hiervoor geprezen moeten worden en niet worden afgemaakt.
Dr. Eline Möller – orthopedagoog en postdoc onderzoeker Research Institute of Child Development & Education, Universiteit van Amsterdam.
Dr. Roos Rodenburg – orthopedagoog en universitair docent Research Institute of Child Development & Education, Universiteit van Amsterdam & Epilepsie- en Slaapcentrum SEIN, Heemstede.
Referenties
– Bach, D. R., Schächinger, H., Neuhoff, J. G., Esposito, F., Salle, F. D., Lehmann, C., … Seifritz, E. (2008). Rising sound intensity: an intrinsic warning cue activating the amygdala. Cerebral Cortex, 18(1), 145–150.
– Perry, B. D., Pollard, R. A., Blakley, T. L., Baker, W. L., & Vigilante, D. (1995). Childhood trauma, the neurobiology of adaptation, and use dependent development of the brain: How states become traits. Infant Mental Health Journal, 16(4), 271–291.
